CLOSE LOOK
Helikoptergeld - Het grotere plaatje 

Sinds de grote financiële crisis valt regelmatig het begrip ‘helikoptergeld’ om een bijzondere en onorthodoxe vorm van monetair beleid te omschrijven. De term werd eind de jaren 1960 bedacht door de Amerikaanse econoom Milton Friedman, die op zoek was naar vernieuwende manieren om een economie met een stroomstoot uit een periode van deflatie of dalende prijzen te helpen. Is de techniek ooit toegepast, en met welk resultaat? We dalen af om dat van naderbij te bekijken.

De oorsprong van de benaming ‘helikoptergeld’ ligt in een verhaal of parabel over een helikopter die boven een Amerikaanse stad zou vliegen en briefjes van 1.000 dollar over de inwoners zou uitstrooien als cadeautje van de centrale bank. Het zou een eenmalig gebeuren zijn en het experiment zou niet herhaald worden. Wat zouden de gelukkigen met die onverwachte meevaller doen? De theorie was dat zij het geld snel zouden uitgeven en zo de vraag fors zouden aanwakkeren, waardoor sommige goederen schaars zouden worden en de prijzen zouden gaan stijgen. Zou dat in de praktijk ook werken?

Fysiek geld rondstrooien is nooit geprobeerd, maar er zijn wel monetaire experimenten met min of meer dezelfde insteek geweest. In Japan gaf de regering in 1999, na jaren van deflatie, huishoudens met kinderen en bejaarden ‘winkelbonnen’ met een waarde van zowat 200 dollar. Dat werd geen onverdeeld succes, omdat er geen rekening was gehouden met de voorzichtige inborst van de bevolking. De bonnen werden wel besteed, maar tegelijk werd eenzelfde bedrag aan geld opgespaard, waardoor het voordeel voor de lokale economie uiteindelijkbeperkt was.

Het American Rescue Plan, een van de stimuleringsmaatregelen van Joe Biden, bevatte een element dat nauw bij helikoptergeld aanleunde. Technisch bekeken was het dat natuurlijk niet, want het geld kwam van de Amerikaanse overheid en niet van de Federal Reserve. Niettemin kreeg in het voorjaar van 2021 iedere volwassene onder een bepaalde inkomensdrempel een cheque van 1.400 dollar. Die was duidelijk bedoeld als impuls voor de consumentenbestedingen, die door de pandemie op een laag pitje stonden. Het vermoeden bestaat echter dat een groot stuk van die cheques naar financiële speculatie is gevloeid en de groei van daghandelplatformen zoals Robinhood heeft aangewakkerd.

Een directere aanpak werd onlangs aangekondigd door de regering van Noord-Ierland. Iedere volwassene zal er een bon van 100 pond (116 euro) krijgen die kan worden besteed in de lokale handelszaken. Kansspelen en online shoppen zijn uitdrukkelijk uitgesloten. Het bedrag is eerder klein, maar het is nauwkeurig genoeg gericht om de vraag een duwtje te geven. Alleen de tijd zal ons leren of deze nieuwste versie van helikoptergeld uiteindelijk het door Friedman voorspelde effect zal teweegbrengen.