CLOSE LOOK
Balansafbouw – het grotere plaatje

Er is al veel inkt gevloeid over een afbouw van de aangezwollen balans van de Amerikaanse Fed, maar tot nu toe is die steeds uitgesteld. Wat zou zo’n stap echter inhouden en welke gevolgen zou hij hebben voor de economie en de financiële markten? Fed-voorzitter Jerome Powell heeft laten weten dat het proces begin juni zal starten en alle Fed-bestuurders zich unaniem achter die timing hebben geschaard. Dit lijkt dus het uitgelezen moment om hier wat dieper op in te gaan.

De balans van de centrale bank is pijlsnel toegenomen sinds de Grote Financiële Crisis, toen de Fed de stilgevallen kredietverlening aanzwengelde met een nieuw instrument: kwantitatieve versoepeling of QE (van ‘quantitative easing’). De Fed kocht met dat programma elke maand voor een vooraf bepaald bedrag aan Amerikaanse staatsobligaties op. Toen in 2020 de pandemie toesloeg, haalde ze het opnieuw van stal. Het is altijd de bedoeling geweest om ook de omgekeerde beweging te maken, maar intussen is het totaal al opgelopen tot een berg van 9 biljoen dollar.

Waarom heeft dat belang? Wanneer de Fed geld schept en in het financiële systeem pompt, versoepelt zij de monetaire omstandigheden. Dat betekent dat er meer geld in het systeem omgaat en potentieel beschikbaar is voor kredietverlening of investeringen. Dat zwengelt de vraag en de groei aan, maar kan als de teugels te veel gevierd worden de economie ook doen oververhitten en inflatie veroorzaken. Goedkoop geld jaagt ook de financiële markten aan, met speculatie en overwaardering tot gevolg.

Hoe wil de Fed die afbouw nu bewerkstelligen? Om te beginnen stopt ze wellicht met ‘herbeleggen’. Wanneer de afgelopen jaren obligaties op de balans afliepen en de hoofdsom werd terugbetaald, werd dat geld herbelegd, waardoor het saldo bleef toenemen. Aan dat hergebruik komt nu wellicht een einde. Op termijn gaat ze misschien zelfs obligaties verkopen. Dat is echter niet voor meteen – die ommekeer zou te bruusk zijn.

Hoe zal die balansafbouw de reële economie beïnvloeden? Geen mens die het weet. Ook deze kwantitatieve verkrapping of QT (quantitative tightening) is nooit eerder vertoond. Een vermoedelijk gevolg zal zijn dat de monetaire omstandigheden in de VS automatisch zullen verkrappen. Mogelijk zelfs even sterk als een renteverhoging met een volledig procentpunt zou bewerkstelligen. Wie weet zijn er daardoor wat minder veelbesproken renteverhogingen nodig dan de markt sinds begin dit jaar vreest. Aangezien de inflatie boven de 8% blijft hangen, heeft de Fed sowieso alle instrumenten nodig waarover ze beschikt.